Opinie

Het was de week van de grote getallen wat muziekstreaming betreft. Niet zozeer op het gebied van consumptie (sorry voor de jeukterm), maar van aanbod. Ten eerste werd bekend dat momenteel 100.000 nieuwe tracks per dag(!) worden geüpload naar de streamingplatforms. En ten tweede onthulde een van die digital service providers (oftewel DSP’s), Apple Music, dat hun abonnees inmiddels kunnen kiezen uit ruim 100 miljoen(!) liedjes.

Wie mij al langer volgt, weet dat ik een groot voorstander ben van een wereld waarin auteurs en artiesten betaald krijgen op basis van het aantal keren dat hun muziek gestreamd wordt, in plaats van op basis van hun marktaandeel. Zelfs als dit niet zou leiden tot een fundamenteel andere verdeling van de beschikbare gelden, zou het in elk geval een transparant, uitlegbaar systeem tot gevolg hebben, waarbinnen fraude minder lucratief is. Eerlijk is eerlijk, die mening was deels gebaseerd op aannamen en onderbuikgevoel (lange tijd de drijfveren van de muziekbranche), maar onlangs heeft ook onderzoek uitgewezen dat zo’n ‘user-centric’ model inderdaad de ‘way to go’ is, en dat dit ook nog eens zou leiden tot de fundamentele verschuiving in inkomen richting de minder grote artiesten waar je alleen maar op had kunnen hopen.

In de Verenigde Staten werden in 2021 voor het eerst sinds 17 jaar weer meer CD’s verkocht dan het jaar daarvoor. Ook Frankrijk rapporteert groei. In andere grote markten, zoals Groot-Brittannië en Duitsland, vlakt de daling van de CD-verkopen af. De Nederlandse jaarcijfers laten nog op zich wachten, maar NRC noteerde na een rondgang onder Nederlandse winkeliers positieve geluiden over de verkoop van CD’s. De recente ontwikkelingen versterken mijn vertrouwen in een toekomst voor het zilveren schijfje. Hoewel die natuurlijk, net zoals de omvang van vinyl, in het perspectief van de totale muziekmarkt moet worden gezien. In vergelijking met de hoogtijdagen van beide dragers stelt het al helemáál weinig voor. Toch is de omzet uit de verkoop van fysiek product (vorig jaar nog 16,2% van het totaal) niet iets waar de muziekindustrie zo maar van af zal willen.

Auteurs en componisten zijn in de muziekindustrie even belangrijk als artiesten en muzikanten. Een hit is niet aan een van de twee toe te schrijven, beiden spelen hun rol in het geheel. Juist daarom voelt het zo oneerlijk dat songwriters er bij de verdeling van de streamingroyalty’s zo bekaaid van afkomen, vergeleken met hun uitvoerende collega’s. Vooral schrijvers roeren zich de laatste tijd dan ook weer erg, met als insteek, kort door de bocht: ‘Spotify moet meer aan songwriters gaan betalen’. Hoewel ik het daar in de kern mee eens ben, denk ik dat dat, zo geformuleerd, geen haalbare kaart is. Naar mijn mening moet de verdeling van de streaminginkomsten volledig op de schop, waarbij transparantie, draagvlak en toekomstgerichtheid de uitgangspunten moeten zijn. Inderdaad, ik kies voor de moeilijke weg. Omdat het de enige bestendige weg is.

ESNS 2021 zit erop. De organisatie heeft in no-time een compleet digitale editie uit de grond gestampt en dat alleen al verdient respect. Dat het - in elk geval op de momenten dat ik erbij was, en dat was zeer regelmatig - technisch allemaal goed verlopen is, verdient daar bovenop een groot compliment. Als dit ESNS 2.0 was, dan kijk ik al uit naar ESNS 3.0. Overigens ben ik er volgend jaar, als het weer kan, live bij. Hopelijk velen van jullie ook!

Hoera! Er gloort wat licht in de duisternis die afgelopen maart over de muziekbranche viel. Na de hoopvolle resultaten van een Duits onderzoek naar het besmettingsgevaar tijdens evenementen, mogen vanaf half januari ook in Nederland tests gedaan worden met coronaproof concerten. Maar alleen in regio’s met risiconiveau 1 (‘waakzaam’), wat nu nog nergens het geval is. Op dit lichtpuntje na, kwam de muzieksector er tot nu toe relatief bekaaid vanaf binnen het eerste steunpakket. En dat terwijl uit recent onderzoek blijkt dat de muziekbranche een belangrijke steunpilaar is voor de Europese economie.

Vandaag is het precies 10 jaar geleden dat Spotify in Nederland gelanceerd werd. Ik riep toen al enkele jaren in mijn vakbladcolumns dat abonnementmodellen in mijn optiek weleens de toekomst van de entertainmentbranche zouden kunnen zijn, dus toen op dat vlak serieuze stappen gezet gingen worden, omarmde ik gretig de uitdrukking ‘put your money where your mouth is’. Die 10 euro per maand, die sindsdien een eenheidsprijs geworden is voor dit soort diensten, was voor mij een no-brainer.

Zeker als je geen deel uitmaakt van de muziekindustrie kan ik me voorstellen dat je na het lezen van deze kop denkt: ‘Huh? Is dat dan nu niet zo?’ Geloof mij, dan had ik mijn woorden anders gekozen. Het antwoord is dus: ‘Nee, dat is nu niet zo’. En ik ben het met je eens dat dat best raar is.

Ondanks aanvankelijke scepsis heeft streaming de muziekindustrie geen windeieren gelegd. De inkomsten uit streaming zijn elk jaar gestegen en trekken sinds 2015 de totale muziekomzet weer in de zwarte cijfers. Je kunt je echter afvragen hoeveel rek er nog in dat bedrag zit. Fysieke dragers zijn nog altijd goed voor ongeveer een kwart van het totaal, maar dat wordt rap minder. Het valt te bezien of die daling nog lang kan worden gecompenseerd door de groei van streaming. Zeker omdat die stijging al begint af te vlakken. Sterker nog: het onafhankelijke Nederlandse muzieklabel Go! Entertainment constateert al een terugloop.

1 oktober was voor KINK FM altijd al een historische dag: de zender begon op 1 oktober 1995 en precies 16 jaar later moest het station noodgedwongen stoppen. Ik vroeg me toen al af waarom KINK FM niet op internet verder ging, maar aan die wens wordt nu alsnog gehoor gegeven. Op 1 oktober 2018 werd definitief bekendgemaakt wat iedereen al wel zag aankomen: per 1 februari 2019 komt KINK FM terug. Als KINK, want zonder FM-frequentie. Maar met station manager Michiel Veenstra, die voor mij nog een van de laatste redenen was om naar 3FM te luisteren.

Zeker, het lage marktaandeel (en vooral de snelheid waarmee dat bereikt is) is zorgelijk. Het toont aan dat 3FM in rap tempo het contact met zijn doelgroep is verloren. Aan de andere kant biedt de huidige positie in de marge een mooi uitgangspunt om scherpe keuzes te maken, en daar ook voor langere tijd aan vast te houden. Het lijkt immers alleen maar beter te kunnen.

Terwijl de jongste editie van Eurosonic Noorderslag weer op alle fronten records brak, werd ook gebroken met een traditie: dit jaar werd industrieprijs De Veer niet uitgereikt. Of het een tijdelijke of een definitieve beslissing betreft, is nog niet duidelijk, maar het duidt op zijn minst op een heroverweging. En toch… als je al die winnaars op een rijtje zet, zie je een redelijk representatieve dwarsdoorsnede van de Nederlandse muziekbranche van de afgelopen 30 jaar. Alleen al daarom zet ik ze graag nog even op een rijtje, inclusief de juryrapporten (in PDF) voor zover ik die schreef.

Feit is, dat ik steeds vaker naar NPO Radio 2 luister. Eerst nog met een treurend half oor gericht op 3FM, maar inmiddels met steeds meer overtuiging. Radio 2 heeft in een - naar radiobegrippen - hoog tempo zijn stoffige en oubollige imago afgeschud, de juiste nieuwe helden aangetrokken en een lekkere flow in de programmering. So far, so good. Toch heb ik nog wel een paar suggesties, waarbij ik me even tot de muziek beperk.

De radiowereld zelf mag dan als ‘slow business’ bekend staan, de wereld eromheen verandert wel in rap tempo. De extra kanalen die zijn ontstaan, vormen niet alleen een nieuwe uitlaatklep voor bestaande zenders, maar bieden ook ruimte (veel ruimte) aan nieuwe concurrenten (veel nieuwe concurrenten). En daarnaast is er nog de doorbraak van streaming, wat in huize Schlosser - en niet alleen hier - al veel luistertijd van de radio afsnoept. Met een scherpe positionering is het echter mogelijk een flink publiek te blijven bedienen. En bij een slimme positionering kunnen publieke en commerciële zenders prima naast elkaar bestaan, i.p.v. in dezelfde vijver te vissen.

Vooropgesteld: het ‘masterplan Adele’ heeft briljant uitgepakt. Haar nieuwe cd 25 is binnen 24 uur na release platina geworden in haar thuisland Groot-Brittannië en werd in diezelfde tijdspanne 900.000 keer gedownload in de Amerikaanse iTunes Store. In de Benelux zijn naar verluidt bijna 200.000 exemplaren aan de handel uitgeleverd. Haar beslissing (want Adele is in de gelukkige positie om alle beslissingen zelf te kunnen nemen) om het album niet via streamingdiensten ter beschikking te stellen, heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Verstandig besluit dus! Op de korte termijn althans… op lange termijn spelen er andere – en grotere – belangen dan die van Adele alleen.

Als muziekliefhebber kan er wat mij betreft niet genoeg nieuwe muziek uitkomen, maar als radiomaker kan ik het bijna niet meer behappen. En dan heb ik het niet eens zozeer over het aantal releases in zijn totaliteit, maar vooral over de veelheid (en snelheid) van nieuwe tracks per artiest. Respect voor de hoge productie, maar ik denk dat dit beleid (of in elk geval deze handelswijze) op zowel de korte als lange termijn zijn doel voorbij schiet.

Met veel tromgeroffel (maar weinig werkelijk interessante achtergrondinformatie) werd gisteren Tidal gelanceerd. Dit is de nieuwe naam van de door Jay Z overgenomen Zweedse high-end streamingdienst Aspiro. Uiteraard werd ook deze persconferentie live gestreamd. Tijdens de bijeenkomst tekenden 15 van de grootste artiesten een beetje potsierlijk een soort petitie. Of was het een oorlogsverklaring? Zeker is, dat de verzamelde megasterren met deze dienst beter af zijn. Maar of dat ook geldt voor het enorme leger aan niet-megasterren of, ook niet onbelangrijk voor toekomstig succes, voor de consument, staat allerminst vast.

Radio is 'slow business'. Wat dat betreft kan NPO 3FM hopen dat 538 niet direct garen zal spinnen bij de overstap van Coen & Sander, na de zomer. En het feit dat Gerard Ekdom zijn lunchshow op de popzender inruilt voor een ochtendprogramma op NPO Radio 2 is ook niet per se een ramp op de korte termijn. Toch kan ik me voorstellen dat de gelijktijdigheid der dingen zendermanager Wilbert Mutsaers wel zorgen baart. Maar hij kan ook redeneren dat hierdoor het moment ontstaat om een koerswijziging door te voeren. Ik heb daar (ongevraagd) wel wat ideeën over…

De grote muzieklabels zijn van gedachten veranderd: gratis muziek, ook legaal, moet worden uitgebannen. Daarbij wordt gratis muziek gebruikt als synoniem voor muziek die de rechthebbenden geen geld oplevert. Dat is natuurlijk onzin, want er staan reclame-inkomsten tegenover. Maar uitgerekend Apple werpt zich nu op als redder van de muziekindustrie. Het spiegelt de branche voor dat consumenten dankzij de abonneedienst die het gaat lanceren – zonder gratis lokmodel – weer graag zullen gaan betalen voor muziek. Slim van Apple om de labels zo naar de mond te praten, want het heeft hun steun keihard nodig om een killer app te ontwikkelen.

Ik kan me zo voorstellen dat onafhankelijke muzieklabels en distributiebedrijven de vrijdagmiddagborrel tegenwoordig vooral gebruiken om hun verdriet weg te drinken. Want er valt niet veel meer te vieren. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Single Top 100 van deze week. Slechts achter 15 van de 100 liedjes staat geen Universal, Sony of Warner. Veel van die 15 tracks zijn dancehitjes. Volkse muziek daarentegen is de laatste tijd de grote – en opvallende - afwezige in de lijst. Dit minimaliseert ook de aanwezigheid van veel in dat genre gespecialiseerde independent labels.Waaraan kan die uittocht van de onafhankelijken te wijten zijn?