Veel mensen zal de naam Joel Whitburn misschien niets zeggen. Maar voor hen die houden van orde, regelmaat, lijstjes, statistieken en feitjes – zeker wanneer toegepast op hitlijstdata – was hij een held. Gisteren, 14 juni, overleed hij op 82-jarige leeftijd. Hij laat een enorme stapel voor radio- en muziekindustriemensen onmisbare naslagwerken achter. Hopelijk wordt zijn werk voortgezet.
Zoals zoveel hitparadefreaks (count me in) begon Joel Whitburn in de jaren ’50 de Billboard charts als hobby te volgen. Toen het Amerikaanse vakblad in 1958 de Billboard Hot 100 als vlaggenschip introduceerde, begon hij de zaken serieuzer aan te pakken. Hij ging de wekelijkse bewegingen van alle liedjes in de lijst volgen en daar feitjes bij verzamelen. Toen hij halverwege de jaren ’60 een baan kreeg bij muzieklabel RCA, bleken zijn statistieken van onschatbare waarde voor de radiostations die hij bezocht, omdat die informatie niet officieel verkrijgbaar was. Dat bracht hem op het idee om zich fulltime met onderzoek te gaan bezighouden. Hij richtte het bedrijf Record Research op en publiceerde in 1970 zijn eerste boek Top Pop Singles. Dat was een eerste deel in een serie die om de paar jaar werd geüpdatet. Deze boeken stonden model voor soortgelijke naslagwerken als British Hit Singles en ons ‘eigen’ Hitdossier, die allebei voor het eerst verschenen in 1977.
Naast de Top Pop Singles-boeken verschenen ook allerlei afgeleide naslagwerken, toegespitst op bijvoorbeeld albums of bepaalde genres. In totaal publiceerde Whitburn meer dan 100 boeken. Voor de samenstelling daarvan had hij exclusieve toegang tot de Billboard-data, in ruil voor een royalty-afdracht per verkocht exemplaar. Voor de recentste editie van Top Pop Singles was zoveel informatie beschikbaar, dat het boek in twee delen moest worden opgesplitst. Het eerste deel, met de gegevens uit de jaren 1955-1989, kwam uit in 2021. Deel 2 is voor later dit jaar gepland.
Nu zijn boeken natuurlijk leuk, maar zoals dus gebleken is, niet onuitputtelijk. Internet is dat wel en dat begreep Joel Whitburn als geen ander. Veel dieper gaande data dan hij in zijn boeken kwijt kon, is via de Record Research-website verkrijgbaar. Tegen betaling, uiteraard…
Naast zijn omvangrijke werk als archivaris van de Billboard-archieven, had hij ook een onwaarschijnlijk grote muziekcollectie. In een interview in 2013 schatte hij op dat moment al meer dan 200.000 vinylsingles te bezitten, plus elk album dat ooit in de Billboard-albumchart gestaan heeft. Slechts één single ontbrak in zijn collectie: Ready ‘n’ Steady van het gezelschap DA, die ooit niet verder kwam dan de ‘bubbling under’-lijst (zeg maar de Amerikaanse Tipparade). Na uitgebreid onderzoek kwam Whitburn tot de conclusie dat dat nummer ‘waarschijnlijk niet echt bestaan heeft’.
