Ik kan me zo voorstellen dat onafhankelijke muzieklabels en distributiebedrijven de vrijdagmiddagborrel tegenwoordig vooral gebruiken om hun verdriet weg te drinken. Want er valt niet veel meer te vieren. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Single Top 100 van deze week (pdf). Slechts achter 15 van de 100 liedjes staat geen Universal, Sony of Warner. Veel van die 15 tracks zijn dancehitjes. Volkse muziek daarentegen is de laatste tijd de grote – en opvallende – afwezige in de lijst. Dit minimaliseert ook de aanwezigheid van veel in dat genre gespecialiseerde independent labels.
Waaraan kan die uittocht van de onafhankelijken te wijten zijn?
Zoals bekend worden bijna geen fysieke singles meer gemaakt (dus verkocht; een selffulfilling prophecy…) en is downloaden zó 2005. Streamen is het helemaal en drukt dus ook zijn stempel op de charts. Dat daar weinig independent materiaal in staat, betekent dus o.a. dat dit weinig gestreamd wordt. Maar is dat dan de oorzaak, of op zichzelf ook weer een gevolg van iets anders? Ik denk dat laatste.
Ikzelf ontdek heel veel nieuwe muziek via Spotify, muziekblogs en buitenlandse release-, airplay- en hitlijsten. Ik weet dat dit voor diverse andere muziekfreaks in mijn omgeving ook geldt. Maar ik realiseer me ook dat wij veruit in de minderheid zijn. Vorig jaar nog kwam uit onderzoek naar voren dat radio nog altijd de populairste bron is voor het ontdekken van nieuwe muziek. Maar als je naar de playlisten van de breed georiënteerde stations kijkt, zie je dat het ook daar Universal, Sony en Warner zijn, die de dienst uitmaken. De stand van zaken in de playlisten van deze week (week 10 van 2015):
• Q-music: 34 van de 39 liedjes (87%) zijn uitgebracht door/via een major
• 538: 27 van de 38 (71%)
• Radio 2: 18 van de 26 (69%)
• 3FM: 38 van de 58 (66%)
Ik denk dat dit mede komt doordat de meeste grote acts, die het grote publiek aanspreken en dus als vanzelfsprekend de basis-ingrediënten voor de playlists vormen, bij de majors onder contract staan. Independents fungeren vaak als kweekvijver en zijn hooguit een dankbare bron voor de avondplaylist van 3FM. Als de artiesten klaargestoomd zijn voor een groter publiek, stromen ze door naar een major… Daar zit nu eenmaal meer marketingpower om een artiest het broodnodige zetje te geven (en, op een ander niveau, om grote artiesten nog groter te maken).
3FM heeft wel de taak op zich genomen om meer een signalerende functie te hebben dan andere zenders en zet, zoals bovenstaand overzichtje laat zien, de meeste onafhankelijke releases op de playlist. Het aanbod is echter zo enorm, dat een track daar maximaal 5 à 6 weken (tegenwoordig eerder 4 à 5 weken) op staat. Dan komt toch onverbiddelijk het ijkmoment: heeft dit liedje voldoende achterban opgebouwd om te kunnen doorstoten naar hitrotatie? In negen van de tien gevallen moet helaas geconstateerd worden dat 4 à 5 weken te weinig is om dat te bewerkstelligen. Om voldoende downloads en/of streams te krijgen om zichtbaar te worden in hitlijsten, om voldoende fanbase te creëren om vaak aangevraagd te worden, enz. En dan verdwijnen die liedjes, na een hoopvolle start, toch via de zijdeur in de vergetelheid.
De bekendheid die via de radio gecreëerd wordt, bepaalt welke liedjes mensen via andere kanalen (zoals streamingdiensten) gaan beluisteren. Daar ligt de verhouding major/independent dus even scheef. De hitlijsten van Spotify (selecteer rechtsboven de Nederlandse vlag) laten dat ook haarfijn zien. In de Spotify 50 staan dezelfde liedjes als in de andere hitlijsten. Hipsterlijst de Viral 50 geeft weliswaar een heel ander beeld, want daarin laten de liefhebbers en verspreiders van nieuwe muziek zich gelden. Zoals gezegd zijn dat er echter maar weinig. Vergelijk het aantal plays voor een Viral 50-‘hit’ maar eens met die in de Spotify 50: dat stelt nauwelijks iets voor en heeft dan ook geen enkele invloed op de generieke hitlijsten. Daarin komen alleen de meest gestreamde nummers bovendrijven. En dat zijn dus bijna per definitie major releases.
Maar er is ook goed nieuws: [PIAS] genereerde in 2014 in 24 landen meer omzet met streaming dan met downloads. In Nederland is dat voor [PIAS] al een paar jaar het geval. Maar of dat nu echt iets zegt over de hoogte van de streaminginkomsten, of juist over de mate waarin downloads in elkaar geklapt zijn, vertelt het verhaal niet. [PIAS] heeft niet voor niets per 1 januari 2014 de krachten gebundeld met Rough Trade Distribution in de Benelux, waarmee in feite een mini major (of major independent) ontstond. Onder de indies die dergelijke samenwerkingen niet (kunnen) aangaan, zal de komende jaren een kaalslag ontstaan, vrees ik. Want met het enorme aanbod dat er momenteel is, hebben ook zij hitjes nodig om hun albums onder de aandacht te brengen.
In 2011, toen duidelijk werd dat Kink FM ging stoppen, deed ik een oproep of iemand zich over de zender wilde ontfermen, zoals eerder bij FunX, en later bij KX Radio, wel het geval was. In het geval van Kink FM gebeurde er niets. Niet vanuit de media en niet vanuit de branche. Ik hoop dat iemand zich daar nog weleens over achter de oren krabt.
