‘De publieke omroep en talentontwikkeling’ (verslag Eurosonic Noorderslag-panel)

Over de taken, verantwoordelijkheden en mogelijkheden van de publieke omroep op muziekgebied heeft iedereen een mening. Van huiskamer tot Tweede Kamer. Maar hoe zien de verantwoordelijken dat zelf? Eens in de zoveel tijd mogen ze best eens verantwoording afleggen. De Eurosonic Noorderslag-conferentie was zo’n moment. Welke visie en afwegingen gaan vooraf aan de muziek die we (niet) horen en zien? En waarom? 3FM, De Wereld Draait Door, Radio 6 Soul & Jazz, de VPRO (allemaal aan tafel vertegenwoordigd) bieden podia voor talent, maar is het genoeg? Of is het teveel? Kan het anders? Kunnen artiesten zonder? Is meedoen aan The Voice of andere talentenjachten bij de commerciële omroep een prima alternatief? En hoe beziet men dit vanuit het live circuit?

Deelnemers:
Wilbert Mutsaers (3FM/Radio 6 Soul & Jazz)
Willem van Zeeland (3VOOR12)
Hanna Vink (VARA/De Wereld Draait Door)
René Smit (RTL Nederland)
Lesley Grieten (Agents After All)
Voorzitter: Werner Schlosser (Werner Bros.)

Hoe kom je in het huidige entertainmentklimaat als artiest aan de bak? Dat is de vraag. Muzieklabels nemen minder risico’s en spenderen minder marketinggeld, artiesten ‘doen het zelf’… Maar je kunt niet alles op eigen kracht. Schrijven, opnemen, produceren, mixen, masteren, cd’tje persen, clipje schieten, pluggen… dat gaat allemaal nog wel. Maar of je liedje op een playlist komt en of je wordt uitgenodigd voor een tv-programma heb je als artiest niet in de hand. En al helemaal niet welke criteria aan die keuzen ten grondslag liggen. Dit panel tracht daar wat meer duidelijkheid in te scheppen.

Een inventarisatie of een quotum (dus een minimale hoeveelheid te draaien Nederlandse muziek) wenselijk en bevorderlijk zou zijn voor de ontwikkeling van de Nederlandse popcultuur levert al direct verdeelde meningen op. Smit en Vink zitten met hun positieve reactie op een lijn, maar maken dan ook programma’s waarin voornamelijk lokaal product aan bod komt. Mutsaers vindt een quotum bezien vanuit het maken van programma’s niet wenselijk, maar vindt ook dat de ontwikkeling van de popcultuur het voornaamste uitgangspunt moet zijn. Van Zeeland is het stelligst met een uitgesproken ‘nee’. “Er heerst al een veel grotere ‘eigen volk eerst’-mentaliteit dan me lief is.”
3VOOR12 legt zichzelf geen quotum op, maar besteedt volgens Van Zeeland, ook door de lokale edities van de 3VOOR12-site, heel veel aandacht aan Nederlandse artiesten. “Zeker 50%.” Ook 3FM houdt zelf in de gaten dat het voldoende muziek van eigen bodem draait. Mutsaers: “Er gaat geen uur voorbij of er wordt wel een, zoals wij dat noemen, ‘klompje’ gedraaid.”

In De Wereld Draait Door, dat vlak vóór dit panel met de Pop Media Prijs werd beloond voor het onderdeel DWDD Recordings, komt bijna alle muziek uit eigen land. Vink denkt dat nog lang te kunnen volhouden zonder teveel in herhaling te vallen. “Een enkele keer nodigen we een artiest weleens twee keer uit, maar nooit omdat er niet voldoende aanbod zou zijn.”
Ook de talentenrubriek Hollandse Nieuwe van 3VOOR12 bewijst dat het aantal talentvolle Nederlandse acts bijna onuitputtelijk is. “Er zijn al meer dan 25 Hollandse Nieuwe-compilaties samengesteld van 20-30 tracks per stuk en de kwaliteit wordt alleen maar beter”, meent Van Zeeland. Dat heeft echter ook nadelen. Uit twee tweets van samensteller Erik Zwennes blijkt dat hij steeds meer met het ‘luxeprobleem’ van goed geproduceerde tracks geconfronteerd wordt. Het zou niet fair zijn die naast een huiskamerdemo op één compilatie te zetten.

Kwaliteit, hoe subjectief dat begrip ook is, staat ook voorop bij de samenstelling van de 3FM-playlist. Daarnaast noemt Mutsaers criteria die hij hier al eerder prijsgaf: de muziek moet (fysiek of online) voor de consument beschikbaar zijn, geplugd worden, er moet een plan zijn en in de meeste gevallen ook een label. Toch halen ook steeds meer eigen beheerproducties tegenwoordig de playlist. Daarbuiten draaien dj’s ook nog hun persoonlijke vrije keuzes. En dan is er natuurlijk het Serious Talent-concept (met als afgeleide Radio 6 Soul & Jazz Talent). Artiesten die worden uitgeroepen tot Serious Talent krijgen een fors promotiepakket mee: airplay, redactionele aandacht, live optredens in radioprogramma’s, optredens op Serious Talent-podia tijdens diverse grote festivals… Ook gaan ze samen met andere bands op Serious Talent-clubtour, dingen mee naar de Serious Talent Award, spelen op de 3FM Awards, maken meer kans op optreden in bijvoorbeeld De Wereld Draait Door, etc.” Mijn opmerking dat het wel een 360 gradendeal lijkt en dat alleen een eigen muzieklabel nog ontbreekt, wordt door Mutsaers weggelachen. “Dat is totaal niet onze bedoeling en wij mogen dat ook niet.”
Hij is het wel eens met de stelling dat 3FM binnen het Nederlandse radiobestel een grote verantwoordelijkheid heeft op muziekgebied. Veel andere popstations kijken wat 3FM doet. Daardoor geldt voor nieuwe pop/rockartiesten vaak: het begint bij 3FM of het begint niet. “Soms wordt een band van alle grote radiostations alleen door 3FM opgepikt, zoals Go Back To The Zoo, Handsome Poets en De Staat, maar artiesten als Laura Jansen, Krystl en Caro Emerald zijn breder opgepikt.”
Onlangs werd ook bekend dat de publieke omroep de hobbyzender van Rob Stenders, KX Radio, heeft omarmd. Echter wel onder de voorwaarde dat KX veel nieuwe Nederlandse bands gaat draaien. “KX Radio krijgt een signalerende functie, waardoor een poule van talent ontstaat en we per saldo nog meer nieuwe Nederlandse muziek gaan draaien”, licht Mutsaers toe.

Gevraagd welke selectiecriteria Hanna Vink hanteert voor artiesten die zij voor DWDD uitnodigt, zegt zij: “We proberen het aanbod zo gevarieerd mogelijk te maken en er moet een actuele aanleiding zijn. We weten niet altijd van tevoren of een band het live waar kan maken, maar dat proberen we wel te checken. YouTube is mijn beste vriend in dat opzicht.” Vink geeft aan ook Serious Talent en Hollandse Nieuwe te volgen. “We praten ook regelmatig met elkaar om te kijken of we een band een breder platform kunnen geven.”

De manier waarop publieke omroepen hun keuzes maken wijkt volgens René Smit ’totaal’ af van de manier waarop RTL Nederland daar als commerciële omroep tegenaan kijkt. “Wij hebben maar een paar programma’s waar we muziek in brengen, zoals RTL Boulevard en The Voice Of Holland. De redacties zijn daarin redelijk autonoom. Dat geldt zeker voor The Voice, waarvan de producent (John de Mol, WS) zeer nadrukkelijk weet wat hij wil. Daar hebben wij nauwelijks controle over.”

Zo hebben publieke én commerciële omroepen (ook partijen zonder afvaardiging in dit panel, zoals Radio 538 met zijn Demo Duel) initiatieven om talenten zichtbaar te maken. Via zowel radio, televisie als internet. Is het plafond reeds bereikt of zijn het er al teveel? Lesley Grieten vindt dat het niet gaat om de hoeveelheid initiatieven, maar om de juiste insteek en mix. Naar zijn mening is het huidige pallet aan mogelijkheden goed.
Wel vraagt hij aandacht voor een onderwerp dat tot nu toe nog niet ter sprake gekomen is: timing. “Wij hebben natuurlijk onze eigen planning en volgorde waarin we dingen rondom een artiest zouden willen organiseren, en dat strookt niet altijd met die van de omroepen. Daar hebben we weinig invloed op, maar waar mogelijk proberen we dat wel te sturen.”

Grieten geeft aan dat de talentontwikkelingsprogramma’s in sommige gevallen meetbare resultaten hebben. “Bij Agents After All merken wij na een goed optreden in DWDD vaak een piek in de kaartverkopen. Ook hier is timing van belang. Als alle puzzelstukjes in elkaar passen, is dat effect veel duidelijker dan wanneer het om een losse flodder gaat.” Hij wil echter niet zover gaan om te zeggen dat artiesten of de live industrie niet meer zonder dit soort initiatieven kunnen. “Het zou niet goed zijn als dat zo was, maar het helpt natuurlijk wel.”

Als iemand profijt gehad heeft van zijn deelname aan The Voice Of Holland (gekoppeld aan het snel digitaal releasen van tracks), is dat Ben Saunders wel, die de talentenjacht 21 januari 2011 won. Hij scoorde drie nummer 1-hits in de Single Top 100, waarvan twee al tijdens het programma. Maar heel memorabel zijn die blijkbaar niet, gezien het feit dat zelfs René Smit verstek moet laten gaan, als hem gevraagd wordt een van die hits te neuriën. Het is dus de vraag of het niet de formule van het programma is die vreselijk populair is, in plaats van de artiesten die erin optreden.
Vanuit de zaal reageert Ronald de Bas, hoofd promotie en artiestenmanager bij Saunders’ label 8ball Music, op deze stelling. Ben Saunders is naar zijn mening wel degelijk razend populair, getuige zijn vele optredens, onder meer in DWDD, airplay op alle radiozenders en de platinastatus van zijn debuutalbum.”

Maar hoe zal dat gaan met een volgend album? Oftewel: wat is de langetermijnvisie van RTL Nederland op het gebied van talentontwikkeling? Die is er volgens Smit wel degelijk, maar de manier waarop de carrière van start gaat is daarbij heel bepalend. “Daarom wordt de promotie van The Voice zeer breed aangepakt, om te beginnen natuurlijk binnen de RTL-groep. De televisie-uitzending kent inmiddels meerdere spin-offs, RTL Boulevard besteedt veel aandacht aan het programma en ook Radio 538 is een belangrijke partner. Je merkt dat andere media hier graag op inhaken.”

Garanties zijn natuurlijk nooit te geven, weet ook Mutsaers. Hij wil met Serious Talent ‘de spotlight zetten op nieuw Nederlands talent, in de hoop en verwachting dat dit in een aantal gevallen tot langere termijnsucces leidt’. Hij ziet het label Serious Talent als ‘een kickstart’. “Uiteindelijk bepalen de artiesten en de muziekliefhebbers de lengte van de carrière.”
Hanna Vink vindt een langetermijnvisie op talentontwikkeling überhaupt niet de taak van DWDD. “De meeste bands spelen één keer bij ons. Op dat moment zetten wij hen volop in de belangstelling, aansluitend op een buzz die al gaande was. De filmpjes komen ook online, maar in principe zit onze taak erop zodra Matthijs (van Nieuwkerk, WS) aan het volgende item begint.”
Willem van Zeeland vindt de Luisterpaal en het Hollandse Nieuwe-concept belangrijke pijlers onder 3VOOR12. “We proberen er ook constant mee aan te haken bij de laatste technische ontwikkelingen.” Inhakend op een uitgebreide discussie die eerder die week via Facebook was ontstaan, zegt hij toe dat het een doelstelling is om meer data voor artiesten en labels inzichtelijk te maken. Ook de mogelijkheid om op de Luisterpaal links te plaatsen naar bijvoorbeeld de site en concertagenda van de betreffende bands wordt momenteel bekeken.